Για να κατανοήσουμε το πόσο σημαντική είναι η φθορίωση (fluoridation), θα πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε ορισμένα πράγματα που αφορούν τους οδοντικούς ιστούς και το μηχανισμό πρόκλησης της τερηδόνας. Το δόντι σε μακροσκοπικό επίπεδο αποτελείται από έξω προς τα μέσα από την αδαμαντίνη, την οδοντίνη και τον πολφό. Η αδαμαντίνη συντίθεται από ανόργανα συσταστικά σε ποσοσοτό που πλησιάζει το 95%. Κύριο ανόργανο συστατικό της είναι ο υδροξυαπατίτης Ca5(PO4)3OH, ένας κρύσταλλος φωσφορικού ασβεστίου υψηλής σκληρότητας. Ο ίδιος κρύσταλλος απαντάται σε μικρότερο ποσοστό και στην οδοντίνη της οποίας η περιεκτικότητα σε οργανικά συστατικά είναι περίπου 20%.
Το στόμα μας αποικίζεται αμέσως μετά τη γέννηση μας με μικρόβια. Τα μικρόβια αυτά προσλαμβάνουν θρεπτικά συστατικά από το σάλιο, την τροφή κτλ. και στα πλαίσια της μεταβολικής τους διεργασίας παράγουν οργανικά οξέα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα όξινο περιβάλλον που οδηγεί στην αποσταθεροποίηση του υδροξυαπατίτη (απασβεστίωση).
Αμέσως δημιουργείται το ερώτημα “αφού το στόμα μας είναι γεμάτο με μικρόβια τα οποία μπορούν να καταστρέψουν το δόντι, γιατί δεν είναι όλα τα δόντια μας χαλασμένα”; Η απαντήση βρίσκεται στο σάλιο αλλά και στη στοματική μας υγιεινή. Το σάλιο μας περιέχει ανόργανα συστατικά τα οποία αναπληρώνουν τα χαμένα συστατικά από την όξινη επίδραση (ενασβεστίωση). Το βούρτσισμα με τη σειρά του απομακρύνει τα μικρόβια αλλά και τα θρεπτικά τους συστατικά από τις οδοντικές επιφάνειες. Με αυτό τον τρόπο διατηρείται η ισορροπία μεταξύ ενασβεστίωσης και απασβεστίωσης και το δόντι παραμένει ανέπαφο.
Τα προβλήματα προκύπτουν όταν διαταραχθεί αυτή η ισορροπία. Αυτό μπορεί να προκύψει είτε αν αυξηθούν σημαντικά τα μικροβιακά φορτία μέσα στο στόμα (όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις κακής στοματικής υγιεινής), είτε σε περίπτωσεις δίατιας πλούσιας σε υδατάνθρακες (πχ. ζάχαρη) οι οποίοι αποτελούν το κύριο θρεπτικό συστατικό των μικροβίων είτε σπανιότερα σε διαταραχές στη σύσταση του σάλιου που δυσχεραίνουν την ενασβεστίωση.
Από τη στιγμή που γνωρίζουμε την παθογένεια της τερηδόνας, είναι πολύ εύκολο να κατανοήσουμε τις ευεργετικές δράσεις του φθορίου στην πρόληψη της τερηδόνας. Το φθόριο (F) λόγω του αρνητικού του ηλεκτρικού του φορτίου μπορεί να αντικαθιστά το υδροξύλιο από τον υδροξυαπατίτη της αδαμαντίνης σχηματίζοντας τον φθοριοαπατίτη (Ca5(PO4)3F). Ο φθοριοαπατίτης είναι 10 φορές ανθεκτικότερος στην επίδραση των οξέων συγκριτικά με τον υδροξυαπατίτη.
Ca5(PO4)3OH + F– Ca5(PO4)3F)+ OH–
Από ποια ηλικία και μετά κρίνεται σκόπιμη η φθορίωση;
Το φθόριο περιέχεται σε πολλές τροφές (κοτόπουλο, τσάι κτλ.) και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και στο πόσιμο νερό. Επίσης για τα παιδιά υπάρχουν ειδικές οδοντόκρεμες με μικρή περιεκτκότητα φθορίου ακίνδυνες σε περίπτωση κατάποσης. Επομένως για τα πρώτα 4-5 έτη της ηλικίας του παιδιού (εφόσον δε συντρέχουν άλλοι λόγοι) δεν κρίνεται σκόπιμη η τοπική εφαρμογή φθορίου. Οι φθορίωσεις στο ιατρείο πρέπει να ξεκινούν περίπου στην ηλικία των 5 ετών και οπωσδήποτε αμέσως μετά την ανατολή των πρώτων μόνιμων γομφίων.
Μέχρι ποια ηλικία η φθορίωση είναι αποτελεσματική στην πρόληψη της τερηδόνας;
Η φθορίωση είναι αποτελεσματική σαν μέθοδος πρόληψης τερηδόνας μέχρι την ηλικία ολοκλήρωσης της οδοντοφυϊας (περίπου 12-14 ετών). Σε μεγαλύτερες ηλικίες η επίδραση του φθορίου περιορίζεται στα επιφανειακά στρώματα της αδαμαντίνης.
Λήψη μεγαλύτερης ποσότητας φθορίου θα κάνει τα δόντια μου ανθεκτικότερα;
Όχι. Η λήψη μεγάλων ποσοτήτων φθορίου στην παιδική ηλικία οδηγεί στη φθορίαση κατά την οποία εμφανίζονται στις οδοντικές επιφάνειες λευκές ή καστανές κηλίδες.
Η διαδικασία της φθορίωσης είναι επώδυνη;
Όχι. Μετά από επιμελή καθαρισμό και απομόνωση των δοντιών, τοποθετείται το φθοριούχο σκεύασμα (είτε με τη βοήθεια πινέλου είτε με τη βοήθεια δισκαρίων) το οποίο παραμένει πάνω στα δόντια για 60 δευτερόλεπτα. Εν συνεχεία συστήνεται η αποφυγή λήψης οποιαδήποτε υγρής ή στερεής τροφής για 60 λεπτά τουλάχιστον.
Είναι αρκετή η φθορίωση για την πρόληψη της τερηδόνας;
Κια πάλι η απάντηση είναι αρνητική. Η φθορίωση πρέπει να αποτελεί μέρος ενός ολοκληρωμένου προληπτικού προγράμματος που θα περιλαμβάνει εκτός αυτής, την κάλυψη οπών και σχισμών και διδασκαλία σωστής στοματικής υγιεινής.
Κάθε πότε πρέπει να γίνεται η φθορίωση;
Οι φθοριώσεις πραγματοποιούνται κάθε 6 μήνες συνήθως. Σε ορισμένες περιπτώσεις ατόμων υψηλού κινδύνου για τερηδονικές αλλοιώσεις οι φθοριώσεις μπορούν να επαναλαμβάνονται κάθε 3 μήνες.