Ως έγκλειστα δόντια θεωρούνται εκείνα τα οποία καλύπτονται εξ’ολοκλήρου από ούλα ή από οστούν και εφ’όσον έχει παρέλθει ο φυσιολογικός χρόνος ανατολής τους. Στην περίπτωση που το δόντι έχει μερικώς ανατείλει στη στοματική κοιλότητα, τότε μιλάμε για ημιέγκλειστα δόντια. Μεγαλύτερη συχνότητα έγκλεισης εμφανίζουν οι τρίτοι γομφίοι (σωφρονιστήρες ή φρονιμήτες) ακολοθούμενοι από τους κυνόδοντες ενώ σε μικρότερο ποσοστό αποτυγχάνουν ν’ανατείλουν οι πλάγιοι τομείς και οι δεύτεροι προγόμφιοι.
Τι είναι οι φρονιμήτες;
Οι τρίτοι γομφίοι είναι τα τελευταία δόντια που ανατέλλουν στη στοματική κοιλότητα και αφού έχει πλήρως ολοκληρωθεί ο οδοντικός φραγμός. Η ανατολή τους φυσιολογικά γίνεται πίσω από το δεύτερο γομφίο και μπροστά από το πρόσθιο χείλος του κλάδου της κάτω γνάθου και από την ηλικία των 12 και πέραν ετών. Δεδομένης της θέσεως τους, του χρόνου αλλά και της φοράς ανατολής τους πολύ συχνά αδυνατούν ν’ανατείλουν, με αποτέλεσμα να παραμένουν αθέατοι κάτω από τα ούλα ή ακόμα και μέσα στο οστούν της γνάθου (έγκλειστοι τρίτοι γομφίοι).
Πού οφείλεται ο εγκλεισμός τους;
Κυριότερη αιτία εγκλεισμού των τρίτων γομφίων αποτελεί το γεγονός ότι τα δόντια που έχουν ήδη ανατείλει, προκειμένου να διευθετηθούν καλύτερα στο φραγμό, είναι δυνατόν να καταλάβουν το διαθέσιμο χώρο που προορίζετο για τους τρίτους γομφίους. Ως εκ τούτου το διάστημα μεταξύ του κλάδου της κάτω γνάθου και του δεύτερου γομφίου περιορίζεται σημαντικά αδυνατώντας να υποδεχθεί τους τρίτους γομφίους. Επιπροσθέτως αρκετές φορές η φορά ανατολής των (διεύθυνση που ακολουθεί το οδοντικό σπέρμα κατα την ανατολή του) αποκλίνει από τα φυσιολογικά όρια οδηγώντας τους σε θέσεις όπου η έκφυσή τους είναι πρακτικά αδύνατη.
Πέραν τούτων υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην έγκλεισή τους, όπως κύστεις στην περιοχή που απωθούν τους τρίτους γομφίους, διάφορα γενετικά σύνδρομα που οδηγούν σε ανάπτυξη πολλαπλών δοντιών με αποτέλεσμα το ένα να εμποδίζει την ανατολή του άλλου κ.α. Οι περιπτώσεις αυτές, όμως, είναι αρκετά σπάνιες συγκριτικά με την «κλασσική» αιτία έγκλεισης των τρίτων γομφίων και απαιτούν διαφορετική και εξειδικευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση.
Η απουσία ενός τρίτου γομφίου από το στόμα σημαίνει ότι έχω έγκλειστο φρονιμήτη;
Οποτεδήποτε απουσιάζει ένας τρίτος γομφίος από τη στοματική κοιλότητα δε σημαίνει απαραιτήτως πως είναι έγκλειστος. Σ’ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων δυνατόν να ελλείπουν τα οδοντικά σπέρματα (καταβολές των δοντιών), ποσοστό αυξανόμενο με την πάροδο των ετών. (Μάλιστα το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει τους ερευνητές στην υπόθεση πως από τις μελλοντικές γενιές θα απουσιάζουν ολοκληρωτικά τα δόντια αυτά από τους οδοντικούς φραγμούς).
Πώς θα καταλάβω αν έχω έγκλειστο φρονιμήτη;
Για την επιβέβαιωση της παρουσίας ή μη του εγκλείστου απαιτείται ακτινογραφικός έλεγχος με τη βοήθεια οπισθοφατνιακής ή/και πανοραμικής ακτινογραφίας.
Εφόσον οι έγκλειστοι τρίτοι γομφίοι επιβεβαιώσουν ακτινογραφικά την παρουσία τους, και όταν η έγκλειση είναι ασυμπτωματική, τίθεται το δίλημμα αν θα πρέπει να εξαχθούν ή να παραμείνουν ως έχουν. Σχετικά με την αναγκαιότητα ή όχι εξαγωγής των ασυμπτωματικών εγκλείστων έχουν αναπτυχθεί δύο «σχολές». Η πρώτη υποστηρίζει πως η εξαγωγή των δοντιών αυτών είναι επιβεβλημένη αμέσως μόλις πιστοποιηθεί η παρουσία τους ενώ η δεύτερη τάσσεται υπέρ της διατήρησής τους. Η απόφαση για άμεση εξαγωγή έχει προληπτικό χαρακτήρα δεδομένου πως ένα μεγάλο ποσοστό εγκλείστων δυνατό ν’αποτελέσει πηγή προβλημάτων μελλοντικά με την πρόκληση μη αναστρέψιμων βλαβών στους παρακείμενους ιστούς.
Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να βγάλω το φρονιμήτη μου;
Καταλληλότερος χρόνος για να προβούμε στην αφαίρεση των ασυμπτωματικών εγκλείστων θεωρείται η νεαρή ηλικία καθόσον έτσι επιτυγχάνεται και η έγκαιρη πρόληψη και οι επουλωτικές διεργασίες είναι ταχύτερες και η αποκατάσταση των ιστών τελειότερη.
Στην περίπτωση βέβαια που οι έγκλειστοι τρίτοι γομφίοι κριθούν υπαίτιοι για την εμφάνιση παθολογικών καταστάσεων ήτοι: ενοχλήσεις απο την κροταφογναθική διάρθρωση, πονοκέφαλοι, περιστεφανίτιδα, συνωστισμός δοντιών εκ πιέσεως, καταστροφή παρακείμενων δοντιών, παρεμπόδιση ανατολής άλλων δοντιών κ.α. συνιστάται οπωσδήποτε η άμεση εξαγωγή τους η οποία δε διαφέρει σημαντικά από μια «κλασσική» εξαγωγή. Το ήπιο μετεγχειρητικό οίδημα και ο πόνος αντιμετωπίζονται με τα συνήθη αντιφλεγμονώδη και αναλγητικά φάρμακα και η όποια διαφορά εντοπίζεται στην υποχρεωτική συρραφή (τοποθέτηση ραμμάτων) του τραύματος. (Εδώ μπορείτε να βρείτε γενικές κατευθυντήριες μετεγχειρητικές οδηγίες.)
Εν κατακλείδει η τελική απόφαση για την εξαγωγή ή όχι εγκλείστων τρίτων γομφίων θα παρθεί μετά από στάθμιση όλων των παραμέτρων που αφορόυν την εκάστοτε περίπτωση και μετά από λεπτομερή ακτινογραφικό και κλινικό έλεγχο.